Κοστολόγηση ανά κέντρο κέρδους

Ο λογιστικός προσδιορισμός του κόστους κατά κέντρο κέρδους
1. Ο λογιστικός προσδιορισμός του κόστους κατά κέντρο κέρδους αποβλέπει στον έλεγχο των υπεύθυνων φορέων. Οι υπεύθυνοι φορείς, που είναι οι επικεφαλείς των κέντρων κέρδους, ελέγχονται για το έσοδο και το κόστος του συγκεκριμένου κέντρου.
2. Τα κέντρα κέρδους στα οποία υποδιαιρείται η οικονομική μονάδα είναι, είτε πραγματικά, είτε ιδεατά ή ονομαστικά. Πραγματικά κέντρα κέρδους είναι εκείνα στα οποία το αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) που προσδιορίζεται προκύπτει από τη σύγκριση πραγματικών εσόδων από πωλήσεις και πραγματικού κόστους αυτών.
Ονομαστικά η ιδεατά κέντρα κέρδους είναι εκείνα στα οποία το αποτέλεσμα που προσδιορίζεται προκύπτει από τη σύγκριση του πραγματικού κόστους με υπολογιστικά έσοδα, όπως π.χ. στο νηματουργείο, το νήμα που παράγεται και στη συνέχεια βιομηχανοποιείται για την παραγωγή υφάσματος αποτιμάται, για τον προσδιορισμό του εσόδου του νηματουργείου, στην τρέχουσα τιμή κατά το χρόνο παραγωγής ή βιομηχανοποιήσεώς του.
3. Τα κέντρα κέρδους, κατά κανόνα, αποτελούν ευρύτερες περιοχές αρμοδιότητας και ευθύνης από τα κέντρα κόστους. Όπως τα κέντρα ευθύνης, έτσι και τα κέντρα κέρδους περιλαμβάνουν περισσότερα κέντρα κόστους, τα οποία κατά κανόνα συγκροτούν ξεχωριστό κλάδο εκμεταλλεύσεως ή χωρικά ξεχωριστή περιοχή δραστηριότητας.
4. Κριτήριο αποτελεσματικής ή μη δραστηριότητας του επικεφαλής ενός κέντρου κέρδους είναι το τελικό αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) που πραγματοποιείται, σε σύγκριση πάντα με το μέγεθος που προβλέπει το πρόγραμμα δράσεως. Το έσοδο του κέντρου κέρδους και το αντίστοιχο κόστος του αποτελούν στοιχεία διαμορφωτικά του αποτελέσματος, αυτά όμως δεν αντιπροσωπεύουν το τελικό αντικείμενο ελέγχου του υπεύθυνου του κέντρου κέρδους. Ο προσδιορισμός του εσόδου και του κόστους, τόσο στο σύνολο του κέντρου κέρδους, όσο και στις λειτουργικές του υποδιαιρέσεις (κέντρα κόστους κύριας και βοηθητικά), εξυπηρετούν κυρίως τον υπεύθυνο του κέντρου κέρδους, ο οποίος οφείλει να παρακολουθεί βήμα προς βήμα τη διαμόρφωση του κόστους, να συγκρίνει το κόστος με το αντίστοιχο έσοδο, να προσδιορίζει το αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια της προϋπολογιστικής περιόδου και να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα όταν διαπιστώνει ότι η πορεία διαμορφώσεως του κέρδους αποκλίνει από εκείνη που προβλέπουν το πρόγραμμα δράσεως και οι σχετικοί προϋπολογισμοί.
5. Για το λογιστικό προσδιορισμό του κόστους κατά κέντρο κέρδους λαμβάνεται υπόψη ότι η διαίρεση της οικονομικής μονάδας σε κέντρα κέρδους παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα:
α. Απομεγιστοποιεί τη μεγάλη μονάδα, χωρίζοντάς την σε μικρότερες ενότητες (π.χ. κλάδους, εργοστάσια ή κέντρα δραστηριότητάς της), έτσι ώστε να διευκολύνεται η διοίκηση και η παρακολούθηση της δραστηριότητας της οικονομικής μονάδας.
β. Οδηγεί στην κατανομή του έργου της διοικήσεως των μεγάλων μονάδων σε περισσότερα πρόσωπα, τα οποία μεταβάλλει σε ανώτερα στελέχη με επιχειρηματική νοοτροπία και αντίληψη.
γ. Εξασφαλίζει ανεξαρτησία και αυτοτέλεια της δραστηριότητας των υπευθύνων των κέντρων κέρδους και διευκολύνει τη λήψη των επιχειρηματικών αποφάσεων, δεδομένου ότι κριτήριο ορθότητας των αποφάσεων που λαμβάνονται είναι η εξυπηρέτηση του τελικού στόχου, δηλαδή του προγραμματισμένου αποτελέσματος κατά την προϋπολογιστική περίοδο από το συγκεκριμένο κέντρο κέρδους.
6. Το κόστος των κέντρων κέρδους, κατά κανόνα, παρακολουθείται στο ίδιο κύκλωμα αναλυτικής λογιστικής εκμεταλλεύσεως, στο οποίο παρακολουθούνται και οι λοιπές κατηγορίες κόστους. Στην περίπτωση αυτή, στο λογαριασμό 92 της ομάδας 9 ανοίγεται ιδιαίτερος περιληπτικός υπολογαριασμός κατά κέντρο κέρδους, με ανάπτυξη ανάλογη τουλάχιστο με τα κέντρα κόστους που περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο κέντρο κέρδους. Στον υπολογαριασμό αυτό συγκεντρώνεται το κόστος που αφορά το κέντρο κέρδους.
Στο λογαριασμό 93 της ομάδας 9 ανοίγεται αντίστοιχος περιληπτικός υπολογαριασμός του κέντρου κέρδους, ο οποίος αναπτύσσεται σε τόσους υπολογαριασμούς όσα είναι τα προϊόντα (ή υπηρεσίες) που αφορούν το κέντρο αυτό.
Στον περιληπτικό υπολογαριασμό του 93, μετά την οριστικοποίησή του, καταλογίζεται το κόστος του αντίστοιχου περιληπτικού υπολογαριασμού του 92.
Στον ίδιο περιληπτικό υπολογαριασμό χρεώνεται το κόστος των πρώτων και βοηθητικών υλών καθώς και των ενδιάμεσων προϊόντων (π.χ. ημιτελών) που αναλώνονται στην παραγωγή των συγκεκριμένων προϊόντων του κέντρου κέρδους, με πίστωση των λογαριασμών της διαρκούς απογραφής (94).
Στο λογαριασμό 94 της ομάδας 9 ανοίγεται αντίστοιχος περιληπτικός υπολογαριασμός του κέντρου κέρδους, ο οποίος αναπτύσσεται σε τόσους υπολογαριασμούς όσοι είναι και οι τελικοί φορείς (προϊόντα ή υπηρεσίες) του κέντρου αυτού.
Στο λογαριασμό 96 της ομάδας 9 ανοίγεται αντίστοιχος περιληπτικός υπολογαριασμός του κέντρου κέρδους, ο οποίος αναλύεται στους δευτεροβάθμιους υπολογαριασμούς που προβλέπονται από το Σχέδιο Λογαριασμών (αναλυτικοί λογαριασμοί του 96), εφόσον το κέντρο αυτό παρουσιάζει αντίστοιχο αντικείμενο.
Στους υπολογαριασμούς του 96 γίνεται ο προσδιορισμός του μικτού κατά κέντρο κέρδους αποτελέσματος, το οποίο προκύπτει από τη σύγκριση των εσόδων με το κόστος παραγωγής ή αγοράς των πωλημένων και με τα άμεσα έξοδα πωλήσεων του συγκεκριμένου αυτού κέντρου.
Στο λογαριασμό 98 της ομάδας 9 ανοίγεται αντίστοιχος περιληπτικός υπολογαριασμός του κέντρου κέρδους, ο οποίος αναλύεται σύμφωνα με τις ανάγκες που καλείται να εξυπηρετήσει, όπως π.χ. κατά προϊόν ή υπηρεσία. Στον υπολογαριασμό αυτό μεταφέρονται από τον αντίστοιχο υπολογαριασμό του 96 τα μικτά αναλυτικά αποτελέσματα και από τους οικείους υπολογαριασμούς του 92 τα έξοδα των λειτουργιών διοικήσεως, διαθέσεως (εκτός από τα άμεσα), χρηματοοικονομικής και ερευνών - αναπτύξεως, που βαρύνουν τα αποτελέσματα κατά κέντρο κέρδους, τα οποία μεταφέρονται τελικά στο λογαριασμό 98.99 «αποτελέσματα χρήσεως». Ο τελευταίος αυτός λογαριασμός, σε περίπτωση προσδιορισμού των αναλυτικών αποτελεσμάτων κατά κέντρο κέρδους, αλλάζει μορφή και προσαρμόζεται ανάλογα.
7. Σε περιπτώσεις που οι οικονομικές μονάδες παρουσιάζουν μεγάλο μέγεθος και τα επιμέρους κέντρα κέρδους στα οποία υποδιαιρούνται είναι σύνθετα, είναι δυνατό να οργανωθεί και να λειτουργήσει ξεχωριστή (αυτόνομη) αναλυτική λογιστική εκμεταλλεύσεως για κάθε ένα από τα κέντρα κέρδους ή για ορισμένα από αυτά.

Πηγή gus.gr